via www.tuindeco.nl
Barsten en scheuren in Tuinhout
Doorgaans krijgen we met veel ergernissen te maken tijdens de zomer, aangezien we dan veel klanten krijgen die de ‘kwaliteit’ betwisten van het hout in onze producten. Dat komt doordat er barsten en spleten beginnen te verschijnen in artikelen waarbij palen worden gebruikt, zoals speeltoestellen en priëlen.
Gelukkig hebben niet alleen wij hiermee te maken: iedere leverancier van houtproducten voor de tuin heeft precies dezelfde problemen. In de zomer lijdt de houtindustrie altijd veel verliezen. Ze raakt duizenden euro’s kwijt aan ‘defecten’ die door klanten worden geconstateerd, terwijl er in 99% van de gevallen helemaal geen sprake is van een defect aan tuinhout.
Natuurlijke organische stof
Hout is een natuurlijke stof, dit weten we allemaal. Omdat het organisch is, wordt het sterk beïnvloed door het gebied waarin het zich bevindt. Om precies te zijn: het wil in balans komen met zijn natuurlijke omgeving. Dit zie je bijvoorbeeld goed aan eikenhout en douglas hout buiten.
Vochtgehalte
Wanneer een boom (groen hout) wordt omgehakt, kan meer dan 50% van zijn gewicht uit water bestaan. Dit water is op natuurlijke wijze in het hout opgenomen en wordt in twee categorieën onderverdeeld:
Vrij water en gebonden water
Vrij water is water dat door het hout wordt vastgehouden door een proces dat capillaire werking heet, hout kan dit water absorberen of afstoten.
Gebonden water is water in het hout dat wordt gebonden door waterstofatomen.
Wanneer hout wordt gedroogd zal eerst het vrije water verdwijnen.
Het hout moet voor het gebruik worden gedroogd waarbij het meeste vrije water wordt verwijderd. Hierbij wordt eerst het vezelverzadigingspunt (VVP) bereikt, wat rond een vochtgehalte van ongeveer 25-30% ligt. Het hout wordt afhankelijk van zijn natuurlijke omgeving gedroogd en wordt zo behandeld dat het bruikbaar is in vochtgehaltes van 20-25%.
Voordelen van gedroogd hout:
- Houtaantasters kunnen niet gedijen in hout met een laag vochtgehalte. Veel insecten die van hout houden, kunnen alleen in groen hout leven.
- Gedroogd hout heeft betere thermische en isolerende eigenschappen.
- Middelen voor houtverduurzaming en afwerking worden beter opgenomen door gedroogd hout.
- Gedroogd hout is over het algemeen veel sterker dan groen hout.
Balans met de omgeving
Ik heb eerder al verteld dat hout zich aan zijn omgeving aanpast, zowel qua vochtgehalte als temperatuur. Dit is de oorzaak van veel problemen, vooral tijdens de zomer als de temperaturen hoog kunnen oplopen. Er komen barsten en spleten in het hout zodra het uitdroogt en het verder van het VVP komt. Tijdens de zomer schommelt de temperatuur en luchtvochtigheid constant, en het hout probeert met die schommelingen in balans te blijven.
Houtkrimping tijdens de seizoenen
Een stuk hout zal altijd uitzetten en krimpen door de veranderingen in relatieve luchtvochtigheid tijdens de verschillende seizoenen, ongeacht hoe goed het gedroogd is. Luchtvochtigheid in de omgeving speelt een grote rol en zal altijd een effect op het hout hebben, los van andere invloeden.
Een goede houtbehandeling kan dit proces sterk afremmen door de snelheid te reguleren waarmee hout vocht absorbeert en afstoot. Hout krimpt in verschillende mate en in verschillende richtingen, maar er is echter weinig verandering in de lengte van de nerf. Er is sprake van enige radiale krimp, en in grotere mate van tangentiële krimp langs de welvingen van de groeiringen.
Hier is een foto van een paal van mijn hek thuis, en u kunt zien hoezeer het weer dat we hebben gehad het hout heeft beïnvloed. Let op de scheuren en spleten in het hout, die zullen in verschillende mate steeds meer verschijnen. De meeste spleten ontstaan verticaal op de groeiringen omdat er meer krimping is langs de looplijnen van de ringen. Op het moment is dit hout nog steeds aan het drogen, omdat het in balans wil komen met de omgeving, en is de kern vochtiger dan de buitenkant van het hout. Zodra het hout net zo droog is als de omgevingslucht, zullen praktisch alle spleten verdwijnen.
– Gescheurd en gespleten hout
Hier is nog een simpel maar extreem voorbeeld. Door de verschillende mate van radiale en tangentiele krimp kan vervorming in het hout optreden. Het kan ook radiale scheuren vanaf het midden van het hout tot de rand veroorzaken. Dit komt doordat de omtrek meer krimpt dan de radius, waardoor een grote radiale scheur ontstaat.
– Kortere omtrek waardoor een radiale scheur ontstaat
Hier is weer een foto van mijn paal waar een scheur te ziet is van onder tot boven, en dit is net zoals het voorbeeld hierboven een radiale spleet. Deze spleet zal verdwijnen zodra het hout in balans is gekomen met zijn omgeving. Dit kan door verdere uitdroging, of door uitzetting als de luchtvochtigheid hoger wordt, bijvoorbeeld bij herfstachtig weer.
– Scheur in de lengte langs de radius van de nerf
Hier is nog een voorbeeld, dit is een scheur die net is ontstaan. Ze kunnen heel snel verschijnen tijdens een warme dag, vaak onmiddellijk na de plaatsing, als het hout wordt blootgesteld aan de zon of als het in een warme omgeving wordt bewaard zoals een garage.
– Er ontstaat een scheur in het hout van een prieel
Hetzelfde gebeurt met meubilair als het in de zon staat, of als er een plotselinge verandering van luchtvochtigheid is. Dit is het hout van mijn picknicktafel waarvan ik gisteren een foto heb genomen, en u zult opmerken dat er zich kleine scheurtjes beginnen te vormen.
– Scheuren die zich beginnen te vormen op het blad van een picknicktafel
Ronde palen zoals die vaak worden gebruikt in voornamelijk speeltuinen, schommels en klimrekken hebben dezelfde kenmerken, en vaak in veel grotere mate:
– Ronde paal met spleten langs de radius
Wat wordt hier voornamelijk door beïnvloed?
De eigenschappen van het hout die u hier kunt zien, zijn voornamelijk te vinden in producten waarbij palen worden gebruikt, zoals priëlen en speeltoestellen.
Dit komt doordat de palen van hele boomstronken worden gemaakt. U kunt dat bijvoorbeeld heel goed zien bij mijn schuttingpaal. Deze heeft ongeveer een jaar in de grond gestaan en ondersteunt een draaihek.
Deze paal bevat zowel het ‘hart’ als het ‘merg’ van de boom en daarom krimpt en zet deze in verschillende mate uit. Hierdoor is een hele boomstronk gebruikt, omdat deze aanzienlijk sterker is dan de buitenkant van een boom. Als we de buitenkant zouden gebruiken, zou er veel van de sterkte verloren gaan, aangezien het hart natuurlijk het sterkste deel van een boom is.
Samenvatting
Zoals ik heb gezegd is hout een organische stof. Dat wist u al van tevoren. Maar wat u misschien nog niet wist, is dat hout zijn uiterste best doet om zich aan de omgeving aan te passen.
Het werkt, het zet uit en krimpt: dit is normaal gedrag van hout.
U dient hiervan goed op de hoogte te zijn en hiermee rekening te houden wanneer u een houtproduct koopt voor uw tuin. Soms kan de grootte van de scheuren u zorgen baren, maar onthoud dat dit volstrekt normaal is. Als de kern droog is geworden, zal deze scheur dichtgaan. Hetzelfde geldt als de luchtvochtigheid hoger wordt: daarmee neemt het door de capillaire werking geabsorbeerde vrije water toe, waardoor de scheuren ook in dit geval weer dicht zullen gaan.
Deze spleten of scheuren in het hout zullen van geen enkele invloed zijn op zijn kracht of structurele integriteit.
Als het u echter zorgen baart, raad ik aan om houtbehandeling van goede kwaliteit te gebruiken, omdat dit de hoeveelheid vocht dat het hout absorbeert of afstoot zal beperken.
Hout kan dus af en toe een beetje moeilijk doen!
Klanten lopen de hobbyzaken bij langs, kopen priëlen en andere producten waarbij palen gebruikt worden en keuren deze direct af omdat ze defect zouden zijn, wat simpelweg niet waar is!
Aan hout mankeert per definitie niets, en er kan niets fout mee zijn behalve natuurlijk houtrot, wat zeer zeldzaam is in het geval van kwaliteitshout.
Als u met scheuren en spleten in uw hout te maken krijgt, mankeert er niets aan het product, vooral als het overduidelijk is gefreesd van een hele boomstam. Het hout is niet zwakker geworden, het laat slechts zijn normale gedrag en eigenschappen zien.
Geniet ervan en omarm het hout en zijn eigenschappen, het maakt deel uit van zijn charme en warmte waar we allemaal plezier aan kunnen beleven. Kijk ernaar en bewonder zijn gedrag, scheuren en spleten die openen en verdwijnen, die overal tevoorschijn komen en weer veranderen. Is het echt vervelend, of een verdraaid slimme eigenschap van een grondstof waar we allemaal van houden? Als u niet van de scheuren en spleten houdt, behandel het hout met een goed behandelmiddel en beperk de invloed van vocht. Maar weet wel dat zelfs de beste houtbehandeling niet voorkomt dat er vochtoverdracht plaatsvindt. Dit gebeurt zelfs met plastic.
Het enige wat volledig werkt tegen vochtoverdracht is aluminium, zoals u die kunt vinden in chipszakken. Als u uw palen hiermee bedekt zullen deze nooit splijten of scheuren!
Update: 11 augustus 2014
Ik zal proberen om mijn eigen gepraat te bewijzen, en hiervoor ga ik me concentreren op mijn schuttingpaal. Houd er wel rekening mee dat die al ongeveer een jaar in de grond staat en ik de paal nu pas ga onderzoeken.
Ik ben van plan om er foto’s van te maken in de loop van weken, maanden en misschien zelfs jaren. Ik kan wel theoretisch blijven praten over de eigenschappen van hout, maar sommige mensen zullen het misschien zien als goedpraterij voor een van mijn ‘onbetrouwbare’ producten. Laten we kijken wat er gebeurt met deze paal na verloop van tijd, en als ik leugens heb zitten verkopen dan zal ik mijn excuses aanbieden. Dit wordt interessant, voor zover een stuk hout dat kan zijn…
Ik zal ook een nieuwe paal halen van een van onze priëlen, en die ga ik in de grond steken en kijken wat daarmee gebeurt. Maar voor nu zal ik het over mijn schuttingpaal hebben.
Dit is een foto genomen op 5 augustus:
– Gespleten schuttingpaal op 5 augustus 2014
Een foto van 11 augustus 2014
– Gespletenschuttingpaal op 11 augustus
Sommige radiale spleten zien er korter uit, of is dat slechts mijn verbeelding? De spleet aan de bovenkant is kleiner.
Er zijn wat veranderingen, maar er is nog niks echt dichtgegaan.
Deze week hebben we regen gehad met soms veel wind, maar niets abnormaals, en het was nog steeds vrij warm. Laten we kijken wat de komende weken met het hout gebeurt.
De volgende keer zal ik de camera precies zo houden zoals ik deed met de foto hierboven, zodat we goed de veranderingen kunnen zien, als die er zijn… We zullen het op zijn minst beter kunnen vergelijken.
Update: 29 oktober 2014
Een grote verandering sinds de vorige keer dat ik naar de paal heb gekeken. U kunt deze keer de verschillen echt goed zien en de meeste spleten zijn dichtgegaan. Zowel het hart als het merg is in balans gekomen, slim spul dat hout!
– De gescheurde paal een paar maanden later. Deze foto is op 29 oktober 2014 genomen.
De spleten die u aan de zijkant van de paal kon zien, zijn ook grotendeels verdwenen.
– De scheuren in de schuttingpaal zijn bijna compleet verdwenen vergeleken met de zomermaanden.
